Ionization smoke detectors နဲ႔ Americium

ၿမန္မာအင္ဂၽင္နီယာဖိုရမ္ http://myanmarengineer.org/ မွ၊ ကူးယူေဖာ္ၿပပါတယ္။

Americium (isotope Am-241) ကို၊ ခၽီကာဂိုတကၠသိုလ္မွ Glenn Seaborg ဆိုတဲ႔၊ Nuclear Chemist တဦးက၊ ၁၉၄၄ မွာရွာေဖြေတြ႔ရိွခဲ႔ပါသတဲ႔။ တကယ္ေတာ႔ Americium ဟာ၊သဘာဝတြင္းထြက္ၿဒပ္စင္ သို႔မဟုတ္ သတၱဳအမၽိဳးအစား တခုမဟုတ္ပဲ၊ man made metal လို႔ေခါါတဲ႔၊ ဖန္တည္းထုတ္လုပ္မွဳမွရလာတဲ႔ သတၱဳတမၽိဳးသာၿဖစ္ပါတယ္။ တနည္းအားၿဖင ္႔Nuclear Reactors ေတြနဲ႔ Nuclear Detonation ေတြမွာ၊ Plutonium atoms ေတြနဲ႔ neutrons ေတြေပါင္းစပ္ရာကေန၊ ရလာတဲ႔ Silver-white crystalline metal ေငြမွင္ေရာင္သတၱဳအခဲေလးပါတဲ႔။

Americium ကေန၊ တၿခား radio active isotope အေတာ္မၽားမၽားကို ထုတ္ေပးေပမယ္႔၊ radio active isotope AM 241 ကိုသာအသံုးမၽားသမို႔၊ Americium ဆိုတာနဲ႔ AM 241 ကိုသာေၿပးၿမင္ႀက ပါသတဲ႔။ AM 241 ဟာ၊ primarily emitting မွာ၊ alpha particles ေတြတင္မက၊ gamma rays ေတြကိုပါထုတ္လြွင္႔ပါ သတဲ႔။ ဒါ႔အၿပင္ AM 241 နဲ႔ beryllium mixture အေရာအေနွာက neutrons ေတြကိုလည္း၊ ထုတ္လြွင္႔နိဳင္ ပါတယ္။

AM 241 ရဲ႕ သက္တမ္း တနည္းအားၿဖင္႔ half-life ဟာ၊ နွစ္ကာလအပိုင္းအၿခားနဲ႔ ေၿပာရရင္ ၄၃၂. ၇ နွစ္ ရိွပါသတဲ႔ ။ radio active decays process မွာ၊ alpha နဲ႔ gamma rays ေတြ ထုတ္လြွင္႔ရင္း၊ Neptunium 237 အၿဖစ္၊ ဘဝ ေၿပာင္းသြား ေပမယ္႔၊ radio active radiation ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေတြ ထုတ္ေနတုန္းလို႔ ဆိုပါသတဲ႔။ ေနာက္ဆံုး Bismuth 209 ဘဝကိုေရာက္မ ွသာ၊ non-radio active element အၿဖစ္၊ ဘဝကို အဆံုးသတ္သြားပါတယ္။

Fig. Ionization smoke detector

AM 241 ကို၊ Ionization smoke detectors ေတြထဲမွာ၊ ထည္႔သြင္းၿပီးအသံုးၿပဳရံုမက၊ gamma rays ကို အသံုးၿပဳတဲ႔၊ သုေတသနလုပ္ငန္းေတြ၊ medical diagnostic devices ေတြ၊ fluid-density gauges ေတြ၊ air craft fuel gauges ေတြ၊ distance-sensing devices ေတြနဲ႔ thickness measurement gauges ေတြ ထဲမွာလည္း၊ ထည္႔သြင္းအသံုးၿပဳႀကပါတယ္။

NDT non-destructive test ဆိုတဲ႔၊ သံၿပားအထူအပါးတိုင္းတဲ႔အခါ AM 241 နဲ႔ beryllium mixture ကထုတ္ေပးတဲ႔၊ neutrons ေတြကိုအသံုးၿပဳတိုင္းတာၿခင္းမို႔၊ thickness measurement gauges ကို ေရေႀကာင္းအင္ဂၽင္နီယာမၽား နဲ႔ ေရယာဥ္ဗိသုကာမၽား ရင္းနီွးၿပီးသားၿဖစ္ပါတယ္။ Ionization smoke detectors ေတြနဲ႔ NDT testing equipments ေတြကထုတ္လြွင္႔တဲ႔ ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ဟာ၊ ပမာဏ အနည္းငယ္သာရိွေပမယ္႔၊ radio active material မို႔၊ သတိထားကိုင္တြယ္ဖို႔လိုအပ္သလို၊ စြန္႔ၿပစ္ရာမွာ လည္း စနစ္တကၽစြန္႔ၿပစ္ဖို႔၊ လိုအပ္ပါတယ္။

Fig. Ionization smoke detector chamber

radio active material နဲ႔ တိုက္ရိုက္မထိေတြ႔ေစဖို႔၊ လံုေလာက္တဲ႔ safety gear အကာအကြယ္ေတြမပါပဲ၊ Ionization smoke detectors ေတြနဲ႔ Thickness measurement equipment လို၊ testing equipments ေတြကို၊ ဖြင္႔ႀကည္႔တာေတြ၊ ၿဖဳတ္ႀကည္႔တာေတြ မလုပ္သင္႔ပါဘူးတဲ႔။ Ionization smoke detectors ေတြရဲ႔ကိုယ္ထည္မွာ၊ radioactivity symbol နဲ႔ radioactivity amount ပမာဏ ကိုေရးသားေဖာ္ၿပထားေလ့ရိွပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာတတ္ဆင္အသံုးၿပဳတဲ႔ Ionization smoke detectors ေတြထဲမွာ၊ AM 241 ဟာ၊ americium dioxide အေနနဲ႔ ပါဝင္ေနတာ ၿဖစ္ၿပီး၊ အနည္းဆံုး အေလးခၽိန္ပမာဏအေနနဲ႔ 0.29 micrograms ခန္႔ရိွကာ၊ အနည္းဆံုး radioactivity တနည္းအားၿဖင္႔ ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ထုတ္လြွင္႔မွဳဆိုတဲ႔၊ radiation ပမာဏအေနနဲ႔ 1 µCi ခန္႔ရိွပါတယ္။

စြန္႔ၿပစ္တဲ႔အခါမွာလည္း၊ ေရထဲကို ၿပစ္ခၽလိုက္တာမၽိဳး ဒါမွမဟုတ္ သေဘ္ာေပါါက incinerator ေတြ ထဲ ထည္႔ၿပီး၊ မီးရိွဳ႕ဖၽက္စီးလိုက္တာမၽိဳးေတြကို မလုပ္သင္႔ပါဘူးတဲ႔။ spare Ionization smoke detectors ေတြ ကို မွာယူကတည္းက၊ ပါလာတဲ႔အိပ္ထဲ စြန္႔ၿပစ္မယ္႔ detectors ေတြကိုထည္႔ၿပီး၊ ဆိပ္ကမ္းေရာက္တဲ႔အခါ၊ သေဘ္ာကိုယ္စားလွယ္ မွတဆင္႔ စြန္႔ၿပစ္ေစၿခင္း သို႔မဟုတ္ မူလထုတ္လုပ္သူထံ ၿပန္လည္ပို႕ေဆာင္ၿပီး၊ စြန္႔ၿပစ္ေစၿခင္းတို႔ ကိုေဆာင္ရြက္သင္႔ပါတယ္။

Image Credits to : http://www.googlelunarxprize.org, www.element-collection.com