fire detection system ေတြမွာ အသံုးၿပဳတတ္ဆင္ေလ့ရိွတဲ႔၊ fire alarm sensors
ေတြကို၊ အမၽိဳးအစားခြဲၿခားႀကည္႔လၽွင္၊ smoke detector အုပ္စုမွာ photoelectric
type sensor, ionization type sensor နဲ႔ combination type sensor သို႔မဟုတ္
combo detector, heat detectors အုပ္စုမွာ fixed or rate compensated
sensor န႔ဲ rate of rise sensor, optical flame detectors အုပ္စုမွာ
ultraviolet (UV) sensitive sensor န႔ဲ infrared (IR) sensitive sensor
ေတြကို၊ ေတြ႔ရမွာၿဖစ္သလို၊ acoustic fire detector ဆိုတာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။
သေဘ္ာမွ 'Fire detection system' ရဲ႕ master control panel ကို၊ bridge ဆိုတဲ႔ wheel house မွာ တတ္ဆင္ထားေလ့ရိွၿပီး၊ auxiliary panels ေတြၿဖစ္တဲ႔၊ repeater panels ေတြကိုေတာ႔၊ engine control room နဲ႔ fire control station တို႔မွာ တတ္ဆင္ထားပါတယ္။ သေဘ္ာမွာအသံုးၿပဳထားတဲ႔ fire detector sensors ေတြကို ခြဲၿခားႀကည္႔တဲ႔အခါ၊ smoke detector sensor, heat detector sensor န႔ဲ infrared flames detector sensor ေတြဆိုၿပီး၊ ေတြ႔နိဳင္ပါတယ္။
သေဘ္ာမွ 'Fire detection system' ရဲ႕ master control panel ကို၊ bridge ဆိုတဲ႔ wheel house မွာ တတ္ဆင္ထားေလ့ရိွၿပီး၊ auxiliary panels ေတြၿဖစ္တဲ႔၊ repeater panels ေတြကိုေတာ႔၊ engine control room နဲ႔ fire control station တို႔မွာ တတ္ဆင္ထားပါတယ္။ သေဘ္ာမွာအသံုးၿပဳထားတဲ႔ fire detector sensors ေတြကို ခြဲၿခားႀကည္႔တဲ႔အခါ၊ smoke detector sensor, heat detector sensor န႔ဲ infrared flames detector sensor ေတြဆိုၿပီး၊ ေတြ႔နိဳင္ပါတယ္။
Fig. Fire detecting system
smoke detectors sensors ေတြကို၊ engine control room နဲ႔ engine room ရဲ႕ေနရာအနံွ႔အၿပားမွာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကေပမယ္႔၊ work shop, boiler, incinerator နဲ႔ fuel handling units ေတြ အနီးအနားမွာေတာ႔၊ တတ္ဆင္ေလ့ မရိွတာ၊ ေတြ႔ရပါတယ္။ work shop ကဲ႔သို႔ hot work area ေနရာမၽိဳးမွာ welding works ေတြကို၊ ေဆာင္ရြက္ႀကတဲ႔အတြက္၊ smoke နဲ႔ neck flame ေတြ အၿမဲေပါါေပါက္ေနတတ္ၿပီး၊ smoke detector sensor နဲ႔ flame detector sensor တို႔ကို၊ အသံုးၿပဳရန္၊ မၿဖစ္နိဳင္ၿခင္းေႀကာင္႔ heat detector sensor ေတြကိုသာ တတ္ဆင္ႀကပါတယ္။ fuel handling unit ေတြၿဖစ္ႀကတဲ႔၊ purifier, oil heater အစရိွတဲ႔ ေနရာေတြ အနီးအနားမွာေတာ႔ flame detector sensor ေတြကို၊ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳပါတယ္။
boiler နဲ႔ incinerator ေတြဟာ၊ abnormal condition အေၿခအေနေတြမွာ၊ neck flame ေတြေပါါေပါက္တတ္တဲ႔အတြက္၊ infrared flame sensor ဒါမွမဟုတ္ ionization type smoke detector sensor ေတြကိုသာ၊ boiler နဲ႔ incinerator ေတြအနီးအနားမွာ၊ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
'Smoke detectors' - ေတြကို၊ Photoelectric smoke detector sensor နဲ႔ Ionization smoke detector sensor ဆိုၿပီး ခြဲၿခားနိဳင္သလို၊ Photo electric smoke detector sensor ေတြကို၊ Light scattering smoke detector sensor နဲ႔ Light obscuring smoke detector sensor ေတြရယ္လို႔၊ ထပ္မံခြဲၿခားနိဳင္ပါတယ္။
photoelectric smoke detector sensor ရဲ႕ အလုပ္လုပ္ပံုဟာ၊ ရိုးရွင္းသလို၊ low sensitivity detector ၿဖစ္တဲ႔အတြက္၊ false alarm ေတြေပါါေပါက္ရန္ မလြယ္ကူတာကိုလည္း၊ ေတြ႔ရပါတယ္။ chamber မွာ မူလပို႔လြွတ္ထားတဲ႔၊ အလင္းေရာင္ေပၽာက္ကြယ္သြားၿခင္းအား၊ photo cell မွ ေစာင္႔ႀကည္႔ေနၿပီး၊ smoke ပမာဏ၊ မၽားလာမွသာ တနည္းအားၿဖင္႔ thick smoke အေၿခအေနၿဖစ္ေပါါလာမွသာ၊ detector စတင္အလုပ္လုပ္ပါတယ္။
Fig. Photo electric smoke detector
low energy fire ၿဖစ္ေပါါနိဳင္တဲ႔ေနရာေတြမွာသာ photo electric smoke detectors ေတြတတ္ဆင္အသံုးၿပဳသင္႔ပါတယ္။ low energy fire ဆိုတာကေတာ႔၊ မီးေတာက္ flame ႀကီးႀကီးမားမား မေပါါေပါက္ပဲ၊ မီးေလာင္တဲ႔အခါ thick smoke ဆိုတဲ႔ မီးခိုးလံုးေတြသာ၊ အမၽားအၿပားထြက္ေပါါလာတတ္တဲ႔၊ မီးေလာင္မွဳမၽိဳး ၿဖစ္ပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာေတာ႔ engine room မွ engine control room, accommodation မွ passage ways ေတြ၊ air cond' room, bridge နဲ႔ cargo control room အစရိွတဲ႔ေနရာေတြမွာ၊ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳေလ့ရိွႀကပါတယ္။
'Light scattering smoke detector' - ေတြကို၊ light sensing type smoke detector ေတြလို႔လည္း ေခါါနိဳင္ပါတယ္။ fog ဆိုတဲ႔ နွင္းၿမဴေတြ၊ ဒါမွမဟုတ္ haze ဆိုတဲ႔ မီးခိုးၿမဴေတြ၊ ရိွေနတဲ႔ ညေမွာင္ေမွာင္မွာ လက္နိွပ္ဓါတ္မီး၊ ထိုးလိုက္တဲ႔အခါ၊ အလင္းတန္း light beam ကို ထင္ထင္ရွားရွား ၿမင္ရပါတယ္။ အလားတူပဲ ေရေငြ႔ ဆိုတဲ႔ water vapour ေတြနဲ႔ steam ဆိုတဲ႔ ေရေနြးေငြ႔ေတြ ရိွေနတဲ႔ ညေမွာင္ေမွာင္မွာလည္း၊ light beam ကို ထင္ထင္ရွားရွား ၿမင္ရပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ႀကည္လင္ေနတဲ႔ ညအေမွာင္မွာေတာ႔ light beam အား၊ မၿမင္နိဳင္တာကို၊ သတိထားမိႀကပါလိမ္႔မယ္။
light sensing type detector ၿဖစ္တဲ႔အတြက္၊ sensor ရဲ႕ chamber အတြင္းသို႔ မီးခိုးေတြဝင္ေရာက္လာတဲ႔အခါ၊ scattering အၿဖစ္ၿပန္႔ကၽဲေနတဲ႔၊ smoke particle ေတြေႀကာင္႔ light beam မွာေၿပာင္းလဲမွဳေတြေပါါေပါက္လာရပါတယ္။ အဲဒီအခါ light beam ကိုေစာင္႔ႀကည္႔ေနတဲ႔ photo cell ဟာ၊ activated ၿဖစ္ေပါါၿပီး၊ trigger circuit အား၊ အလုပ္လုပ္ေစပါတယ္။ Light sensing photoelectric smoke detectors ေတြဟာ၊ scatter light မွ၊ အလြန္ေသးငယ္တဲ႔၊ small airborne particles ေတြအေပါါ မူတည္ၿပီး အလုပ္လုပ္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ light scattering ဟာ absorption, reflection, refraction, polarization နဲ႔ diffraction ေတြအေပါါ မူတည္ၿပီး၊ ေၿပာင္းလဲတတ္တဲ႔ electromagnetic radiation နဲ႔လည္း အၿပန္အလွန္၊ သက္ေရာက္မွဳရိွပါတယ္။
light sensing type detector ၿဖစ္တဲ႔အတြက္၊ sensor ရဲ႕ chamber အတြင္းသို႔ မီးခိုးေတြဝင္ေရာက္လာတဲ႔အခါ၊ scattering အၿဖစ္ၿပန္႔ကၽဲေနတဲ႔၊ smoke particle ေတြေႀကာင္႔ light beam မွာေၿပာင္းလဲမွဳေတြေပါါေပါက္လာရပါတယ္။ အဲဒီအခါ light beam ကိုေစာင္႔ႀကည္႔ေနတဲ႔ photo cell ဟာ၊ activated ၿဖစ္ေပါါၿပီး၊ trigger circuit အား၊ အလုပ္လုပ္ေစပါတယ္။ Light sensing photoelectric smoke detectors ေတြဟာ၊ scatter light မွ၊ အလြန္ေသးငယ္တဲ႔၊ small airborne particles ေတြအေပါါ မူတည္ၿပီး အလုပ္လုပ္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ light scattering ဟာ absorption, reflection, refraction, polarization နဲ႔ diffraction ေတြအေပါါ မူတည္ၿပီး၊ ေၿပာင္းလဲတတ္တဲ႔ electromagnetic radiation နဲ႔လည္း အၿပန္အလွန္၊ သက္ေရာက္မွဳရိွပါတယ္။
Fig. Light scattering type photoelectric smoke detector
chamber အတြင္းသို႔ မီးခိုးေတြဝင္မလာစဥ္၊ အေၿခအေနမွာ light source မွ ထုတ္ေပးေနတဲ႔အလင္းေရာင္ကို၊ photo-electric sensor သို႔မဟုတ္ photo cell မွ၊ detect မလုပ္ပဲထားရိွပါတယ္။ smoke particles ေတြဝင္ေရာက္လာတဲ႔အခါ၊ light scattering ၿဖစ္ေပါါလာၿပီး၊ photo cell ဟာစတင္ detect လုပ္ပါတယ္။ particles ေတြ ပိုမၽားလာတဲ႔အခါမွာေတာ႔၊ concentration ၿမင္႔တက္လာတဲ႔ scattering အား လက္ခံရယူၿပီး၊ trigger circuit မွာ၊ activate ၿဖစ္ေပါါေစပါတယ္။ light beam ရဲ႕ wavelength, light intensity နဲ႔ scattering angle တို႔ကို ထည္႔သြင္းစဥ္းစားရန္ လိုအပ္သလို၊ smoke particles ေတြရဲ႕ refractive index, shape, reflectance နဲ႔ concentration တို႔ဟာလည္း၊ ထည္႔သြင္းစဥ္းစားရမယ္႔ အခၽက္ေတြၿဖစ္ပါတယ္။
light scattering ၿဖစ္ေပါါမွဳကို အမၽိဳးအစားထပ္ခြဲလၽွင္၊ 'Rayleigh type' နဲ႔ 'Mie type' ဆိုၿပီး၊ ေတြ႔နိဳင္ပါတယ္။ particle size ဟာ၊ lighting source မွ ထုတ္ေပးတဲ႔၊ wavelength ထက္ေသးငယ္တဲ႔ light scattering ၿဖစ္ေပါါမွဳကို၊ 'Rayleigh type scattering' လို႔ေခါါပါတယ္။ အၿပာေရာင္ light beam ဟာ၊ အနီေရာင္ light beam ထက္ light scattering ၿဖစ္ေပါါရန္ ပိုမိုလြယ္ကူပါတယ္။
Light scattering type photo-electric smoke detector ေတြမွာ၊ မီးခိုးေႀကာင္႔ scattering ၿဖစ္ေပါါမွဳေသၿခာေစရန္၊ အနီေရာင္ light beam ကိုသာ အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ Mie type scattering ဟာ၊ particles ေတြရဲ႕ ထူထပ္သိပ္သည္းမွဳ thickness အေပါါ၊ မူတည္ၿပီး ေပါါေပါက္လာတဲ႔အတြက္၊ Photoelectric smoke detector ေတြဟာ၊ Mie type scattering ကိုသာ၊ detect လုပ္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
photoelectric smoke detectors ေတြမွာ၊ near-infrared (IR) light-emitting diode (LED) ေတြကို၊ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ Silicon photo-diodes ေတြဟာ၊ 880 nm မွ၊ 940 nm wavelength range အတြင္း ထုတ္ေပးနိဳင္တဲ႔၊ near-infrared (IR) light-emitting diode (LED) ေတြ LED ေတြၿဖစ္ပါတယ္။ photoelectric smoke detectors ေတြမွာ၊ light sources ေတြအၿဖစ္၊ laser rays ေတြကိုလည္း၊ အသံုးၿပဳနိဳင္ပါေသးတယ္။
Pinnacle laser detectors ေတြဟာ၊ laser rays ကိုအသံုးၿပဳထားတဲ႔ photoelectric smoke detectors ေတြၿဖစ္ပါတယ္။ LED type smoke detectors ေတြထက္ စာလၽွင္၊ Laser smoke detector ေတြဟာ၊ higher sensitivity detector ေတြၿဖစ္ၿပီး၊ signal noise ratio ပိုမိုနည္းပါးပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာထက္၊ semiconductor manufacturing plant လိုေနရာေတြမွာသာ၊ တတ္ဆင္ အသံုးၿပဳေလ့ရိွႀကပါတယ္။
'Light obscuring smoke detectors' - ေတြကို၊ projected beam photoelectric smoke detectors ေတြလို႔ေခါါဆိုႀကသလို၊ near-infrared (IR) light-emitting diode (LED) ေတြနဲ႔ laser rays ေတြကို၊ light sources ေတြအၿဖစ္ အသံုးၿပဳပါတယ္။ emitter နဲ႔ detector ေတြကို၊ မီတာ (၁၀၀) အကြာအေဝး ခန္႔ၿခားကာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳနိဳင္ပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာတတ္ဆင္ အသံုးၿပဳၿခင္း မရိွပဲ၊ စက္ရံုႀကီးေတြမွာသာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
Photoelectric smoke detectors ေတြဟာ အထက္တေနရာမွာ၊ ေဖာ္ၿပခဲ႔သလို၊ smoke particles ေတြ အေၿမာက္အမၽားေပါါထြက္တတ္တဲ႔၊ slow နဲ႔ smoldering fires လို၊ low energy fire ေတြေပါါေပါက္ တတ္တဲ႔ေနရာေတြမွာသာ တတ္ဆင္ အသံုးၿပဳရန္၊ သင္႔ေလၽွာ္ပါတယ္။ Photoelectric smoke detectors ေတြရဲ႕ detector sensitivity ကို၊ 'obscuration level percentage % / Length' ဆိုတဲ႔၊ ယူနစ္ၿဖင္႔ တိုင္းတာေဖာ္ၿပေလ့ရိွပါတယ္။
United States ရဲ႕ Industry standards မွာ၊ early alert warning level ကို၊ 0.2% / Ft နဲ႔ full-blown alarm level ကို၊ 3% / Ft ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ အကယ္၍အခန္းထဲမွာ၊ ဒါမွမဟုတ္ passage way သို႔မဟုတ္ ally way မွာ၊ မီးခိုးေတြနဲ႔ေမွာင္ေနေပမယ္႔ 2.5%/ft obscuration level အေနနဲ႔ 2.5 %/ Ft ခန္႕သာရိွေနတဲဲ႔႔ အေၿခအေနမွာ trigger circuit အား၊ activate ၿဖစ္ေပါါေစၿခင္း မရိွေသးတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
သေဘ္ာေတြမွာအသံုးၿပဳတဲ႔ photo electric smoke detector အမၽိဳးအစားေတြကို၊ ထပ္မံေလ့လာမယ္ဆိုလၽွင္ container သေဘ္ာေတြရဲ႕ Cargo hold smoke detecting system ေတြမွာ 'Aspirated smoke detectors' ေတြနဲ႔ Livestock carrier လို႔ေခါါတဲ႔ တိရိစာၦန္တင္သေဘ္ာေတြနဲ႔ Car carrier သေဘ္ာေတြရဲ႕ HAVC Duct ေတြမွာ အသံုးၿပဳတဲ႔ 'duct detectors' ေတြကိုလည္း တတ္ဆင္ေလ့ရိွတာကို ေတြ႔နိဳင္ပါတယ္။ ေယဘုယၽအားၿဖင္႔ Aspirated smoke detectors ေတြကို၊ စတုရန္းမီတာ (၂၀၀၀) နဲ႔အထက္၊ designated fire zone ေတြမွာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကသလို၊ computer rooms, clean rooms, control rooms, operating theaters ေတြ နဲ႔ TV/ Radio studios ေတြမွာတတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ electronic racks, telephone exchanges, cable tunnels, power generators, transformer halls, broadcasting transmitters ေတြနဲ႕ switchboards ေတြအတြက္ပါ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ Duct work smoke detectors ေတြကိုေတာ႔၊ laboratories, offices, supermarkets, hospitals, institutions, libraries, museums, art galleries, studios ေတြနဲ႔ theater ေတြနဲ႔ ရထား train ေတြမွာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
Ionization smoke detectors - low energy fire သို႔မဟုတ္ ေလာင္စာ ပမာဏနည္းနည္းနဲ႔ မီခိုးမၽားမၽားထြက္ေပါါတတ္တဲ႔ မီးေလာင္မွဳမၽိဳးကို၊ detect လုပ္ရန္ Light scattering smoke detector ေတြနဲ႔ Light obscuring smoke detectors ေတြကို အသံုးၿပဳႀကသလို၊ high energy fire လို႔ေခါါတဲ႔ ေလာင္စာ ပမာဏမၽားၿပီး၊ မီးခိုးအနည္းငယ္သာ ထြက္ေပါါတတ္တဲ႔ မီးေလာင္မွဳမၽိဳးကိုေတာ႔ Ionization smoke detectors ေတြအသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
light scattering ၿဖစ္ေပါါမွဳကို အမၽိဳးအစားထပ္ခြဲလၽွင္၊ 'Rayleigh type' နဲ႔ 'Mie type' ဆိုၿပီး၊ ေတြ႔နိဳင္ပါတယ္။ particle size ဟာ၊ lighting source မွ ထုတ္ေပးတဲ႔၊ wavelength ထက္ေသးငယ္တဲ႔ light scattering ၿဖစ္ေပါါမွဳကို၊ 'Rayleigh type scattering' လို႔ေခါါပါတယ္။ အၿပာေရာင္ light beam ဟာ၊ အနီေရာင္ light beam ထက္ light scattering ၿဖစ္ေပါါရန္ ပိုမိုလြယ္ကူပါတယ္။
Light scattering type photo-electric smoke detector ေတြမွာ၊ မီးခိုးေႀကာင္႔ scattering ၿဖစ္ေပါါမွဳေသၿခာေစရန္၊ အနီေရာင္ light beam ကိုသာ အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ Mie type scattering ဟာ၊ particles ေတြရဲ႕ ထူထပ္သိပ္သည္းမွဳ thickness အေပါါ၊ မူတည္ၿပီး ေပါါေပါက္လာတဲ႔အတြက္၊ Photoelectric smoke detector ေတြဟာ၊ Mie type scattering ကိုသာ၊ detect လုပ္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
photoelectric smoke detectors ေတြမွာ၊ near-infrared (IR) light-emitting diode (LED) ေတြကို၊ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ Silicon photo-diodes ေတြဟာ၊ 880 nm မွ၊ 940 nm wavelength range အတြင္း ထုတ္ေပးနိဳင္တဲ႔၊ near-infrared (IR) light-emitting diode (LED) ေတြ LED ေတြၿဖစ္ပါတယ္။ photoelectric smoke detectors ေတြမွာ၊ light sources ေတြအၿဖစ္၊ laser rays ေတြကိုလည္း၊ အသံုးၿပဳနိဳင္ပါေသးတယ္။
Pinnacle laser detectors ေတြဟာ၊ laser rays ကိုအသံုးၿပဳထားတဲ႔ photoelectric smoke detectors ေတြၿဖစ္ပါတယ္။ LED type smoke detectors ေတြထက္ စာလၽွင္၊ Laser smoke detector ေတြဟာ၊ higher sensitivity detector ေတြၿဖစ္ၿပီး၊ signal noise ratio ပိုမိုနည္းပါးပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာထက္၊ semiconductor manufacturing plant လိုေနရာေတြမွာသာ၊ တတ္ဆင္ အသံုးၿပဳေလ့ရိွႀကပါတယ္။
'Light obscuring smoke detectors' - ေတြကို၊ projected beam photoelectric smoke detectors ေတြလို႔ေခါါဆိုႀကသလို၊ near-infrared (IR) light-emitting diode (LED) ေတြနဲ႔ laser rays ေတြကို၊ light sources ေတြအၿဖစ္ အသံုးၿပဳပါတယ္။ emitter နဲ႔ detector ေတြကို၊ မီတာ (၁၀၀) အကြာအေဝး ခန္႔ၿခားကာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳနိဳင္ပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာတတ္ဆင္ အသံုးၿပဳၿခင္း မရိွပဲ၊ စက္ရံုႀကီးေတြမွာသာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
Fig. Light obscuring type photoelectric smoke detector
Photoelectric smoke detectors ေတြဟာ အထက္တေနရာမွာ၊ ေဖာ္ၿပခဲ႔သလို၊ smoke particles ေတြ အေၿမာက္အမၽားေပါါထြက္တတ္တဲ႔၊ slow နဲ႔ smoldering fires လို၊ low energy fire ေတြေပါါေပါက္ တတ္တဲ႔ေနရာေတြမွာသာ တတ္ဆင္ အသံုးၿပဳရန္၊ သင္႔ေလၽွာ္ပါတယ္။ Photoelectric smoke detectors ေတြရဲ႕ detector sensitivity ကို၊ 'obscuration level percentage % / Length' ဆိုတဲ႔၊ ယူနစ္ၿဖင္႔ တိုင္းတာေဖာ္ၿပေလ့ရိွပါတယ္။
United States ရဲ႕ Industry standards မွာ၊ early alert warning level ကို၊ 0.2% / Ft နဲ႔ full-blown alarm level ကို၊ 3% / Ft ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ အကယ္၍အခန္းထဲမွာ၊ ဒါမွမဟုတ္ passage way သို႔မဟုတ္ ally way မွာ၊ မီးခိုးေတြနဲ႔ေမွာင္ေနေပမယ္႔ 2.5%/ft obscuration level အေနနဲ႔ 2.5 %/ Ft ခန္႕သာရိွေနတဲဲ႔႔ အေၿခအေနမွာ trigger circuit အား၊ activate ၿဖစ္ေပါါေစၿခင္း မရိွေသးတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
သေဘ္ာေတြမွာအသံုးၿပဳတဲ႔ photo electric smoke detector အမၽိဳးအစားေတြကို၊ ထပ္မံေလ့လာမယ္ဆိုလၽွင္ container သေဘ္ာေတြရဲ႕ Cargo hold smoke detecting system ေတြမွာ 'Aspirated smoke detectors' ေတြနဲ႔ Livestock carrier လို႔ေခါါတဲ႔ တိရိစာၦန္တင္သေဘ္ာေတြနဲ႔ Car carrier သေဘ္ာေတြရဲ႕ HAVC Duct ေတြမွာ အသံုးၿပဳတဲ႔ 'duct detectors' ေတြကိုလည္း တတ္ဆင္ေလ့ရိွတာကို ေတြ႔နိဳင္ပါတယ္။ ေယဘုယၽအားၿဖင္႔ Aspirated smoke detectors ေတြကို၊ စတုရန္းမီတာ (၂၀၀၀) နဲ႔အထက္၊ designated fire zone ေတြမွာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကသလို၊ computer rooms, clean rooms, control rooms, operating theaters ေတြ နဲ႔ TV/ Radio studios ေတြမွာတတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ electronic racks, telephone exchanges, cable tunnels, power generators, transformer halls, broadcasting transmitters ေတြနဲ႕ switchboards ေတြအတြက္ပါ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ Duct work smoke detectors ေတြကိုေတာ႔၊ laboratories, offices, supermarkets, hospitals, institutions, libraries, museums, art galleries, studios ေတြနဲ႔ theater ေတြနဲ႔ ရထား train ေတြမွာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
Ionization smoke detectors - low energy fire သို႔မဟုတ္ ေလာင္စာ ပမာဏနည္းနည္းနဲ႔ မီခိုးမၽားမၽားထြက္ေပါါတတ္တဲ႔ မီးေလာင္မွဳမၽိဳးကို၊ detect လုပ္ရန္ Light scattering smoke detector ေတြနဲ႔ Light obscuring smoke detectors ေတြကို အသံုးၿပဳႀကသလို၊ high energy fire လို႔ေခါါတဲ႔ ေလာင္စာ ပမာဏမၽားၿပီး၊ မီးခိုးအနည္းငယ္သာ ထြက္ေပါါတတ္တဲ႔ မီးေလာင္မွဳမၽိဳးကိုေတာ႔ Ionization smoke detectors ေတြအသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
Fig. (A) Low energy fire and (B) High energy fire
Ionization smoke detectors ေတြမွာ radioactive material အနည္းငယ္ကို၊ သတၱဳၿပား plate (၂) ခု အႀကားမွာ၊ ထည္႔သြင္းထားပါတယ္။ plate (၂) ခုႀကား atmosphere ကို၊ radioactive material မွ၊ ionization ၿဖစ္ေပါါေစၿပီး၊ current flow တန္ဖိုးတခုအား ၿဖတ္သန္းစီးဆင္းေနေစပါတယ္။ plate (၂) ခုအႀကားသို႔ မီးခိုးပမာဏအနည္းငယ္ ဝင္ေရာက္လာတဲ႔အခါ၊ smoke particles ေတြေႀကာင္႔ မူလက ionization ၿဖစ္ေပါါေနတဲ႔၊ atmosphere ဟာ neutralized ၿဖစ္သြားၿပီး၊ ၿဖတ္သန္းစီးဆင္းေနတဲ႔ current flow တန္ဖိုးလည္း ကၽဆင္းသြားပါတယ္။
Fig. Ionization smoke detector
positive charge နဲ႔ negative charge plate (၂) ခုကို တခုနဲ႔တခု (၁၀) မီလီမီတာ တနည္းအားၿဖင္႔ (၁) စင္တီမီတာ အကြာအေဝးၿခားကာ၊ chamber အတြင္းမွာ တတ္ဆင္ထားၿပီး ionization chamber လို႔ေခါါပါတယ္။ dc voltage တန္ဘိုး တခုအား၊ plate (၂) ခုသို႔ေပးသြင္းထားသလို၊ ပံုမွာၿပထားတဲ႔အတိုင္း၊ radioactive material တခုၿဖစ္တဲ႔၊ Alpha source မွ၊ Alpha particles ေတြကို ထုတ္ေပးေနပါတယ္။ Alpha source အၿဖစ္၊ americium-241 ကို၊ တစ္ဂရမ္ရဲ႕ အပံု (၅၀၀၀) ပံု၊ တပံု ပမာဏခန္႔သံုးထားၿပီး၊ တနည္းအားၿဖင္႔ alpha particles သို႔မဟုတ္ helium nuclei ကို၊ ionizing radiation source အၿဖစ္ အသံုးၿပဳထားၿခင္း ၿဖစ္ပါတယ္။
alpha particles ေတြေႀကာင္႔ chamber ထဲမွ၊ oxygen နဲ႔ nitrogen atoms ေတြမွာ၊ ionization ၿဖစ္ေပါါလာၿပီး၊ positive charged ၿဖစ္တဲ႔၊ oxygen atoms ေတြနဲ႔ nitrogen atoms ေတြကို၊ negative plate က ဆြဲယူပါတယ္။ ၿပိဳကြဲသြားတဲ႔ electrons ေတြကိုေတာ႔၊ positive plate ကေနဆြဲယူပါတယ္။ positive plate မွာ၊ ေသးငယ္တဲ႔ current flow တန္ဖိုးတခု ၿဖစ္ေပါါလာကာ၊ smoke particles ေတြ chamber အတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္လာတဲ႔အခါ၊ ions ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး၊ neutralize ၿဖစ္ေပါါလာပါတယ္။ neutralize ၿဖစ္ေပါါလာၿခင္းေႀကာင္႔ positive plate မွ၊ current ဟာ negative plate သို႔ မကူးနိဳင္ေတာ႔ပဲ၊ potential difference ဆိုတဲ႔ voltage ပမာဏဟာလည္း ကၽဆင္းသြားပါတယ္။ ကၽဆင္းသြားတဲ႔ voltage ပမာဏ အေၿပာင္းအလဲေႀကာင္႔ trigger circuit မွာ၊ activated ၿဖစ္ေပါါလာပါတယ္။ အခု ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ႔ photoelectric sensor နဲ႔ ionization detector တြဲဖက္ တတ္ဆင္ထားတဲ႔ 'Combination smoke detectors' ေတြကို၊ အသံုးၿပဳလာႀကပါတယ္။
'Ionization smoke detectors နဲ႔ Americium' - americium (isotope Am-241) ကို၊ ခၽီကာဂိုတကၠသိုလ္မွ Glenn Seaborg ဆိုတဲ႔၊ နဴကလီးယားဓါတုေဗဒပညာရွင္ Nuclear Chemist တဦးက၊ (၁၉၄၄) ခုနွစ္မွာ ရွာေဖြေတြ႔ရိွခဲ႔ပါတယ္။ တကယ္ေတာ႔ Americium ဟာ၊ သဘာဝတြင္းထြက္ၿဒပ္စင္ သို႔မဟုတ္ သတၱဳအမၽိဳးအစား တခုမဟုတ္ပဲ၊ man made metal လို႔ေခါါတဲ႔၊ ဖန္တည္းထုတ္လုပ္မွဳမွ ရရိွလာတဲ႔ ေရဒီယိုသတၳိႀကြ radio active metal သတၱဳတမၽိဳးသာၿဖစ္ပါတယ္။ တနည္းအားၿဖင္႔ nuclear reactors ေတြနဲ႔ nuclear detonation ေတြမွာ၊ plutonium atoms ေတြနဲ႔ neutrons ေတြေပါင္းစပ္ရာမွတဆင္႔၊ ရရိွလာတဲ႔ ေငြမွင္ေရာင္ silver-white crystalline metal သတၱဳအခဲေလးသာ ၿဖစ္ပါတယ္။
americium မွတဆင္႔ အၿခားေသာ radio active isotope အေတာ္မၽားမၽားကို ထုတ္ေပးနိဳင္ေပမယ္႔၊ radio active isotope AM 241 ကိုသာ၊ အသံုးမၽားပါတယ္။ AM 241 ဟာ၊ primarily emitting အေနနဲ႔၊ alpha particles ေတြသာမက၊ gamma rays ေတြကိုပါ ထုတ္လြွင္႔ပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ AM 241 နဲ႔ beryllium mixture အေရာအေနွာမွတဆင္႔ neutrons ေတြကိုလည္း၊ ထုတ္လြွင္႔နိဳင္ပါတယ္။ AM 241 ရဲ႕ ေရဒီယိုသတၳိႀကြသက္တမ္း တနည္းအားၿဖင္႔ half-life ဟာ၊ နွစ္ကာလ အပိုင္းအၿခားအရ (၄၃၂. ၇) နွစ္အထိ၊ ရွည္ႀကာပါတယ္။ radio active decays process မွာ၊ alpha နဲ႔ gamma rays ေတြကို ထုတ္လြွင္႔ရင္း၊ neptunium 237 အၿဖစ္၊ ဘဝေၿပာင္းသြားေပမယ္႔၊ radio active radiation ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေတြ ထုတ္ေနနိဳင္ဆဲၿဖစ္သလို၊ ေနာက္ဆံုး bismuth 209 ဘဝသို႔ေရာက္သြားမွသာ၊ non-radio active element အၿဖစ္၊ ေရဒီယိုသတၳိႀကြမွဳသက္တမ္း အဆံုးသတ္သြားပါတယ္။
Fig. Ionization smoke detector with AM 241
AM 241 အား၊ ionization smoke detectors ေတြထဲမွာ၊ ထည္႔သြင္းၿပီးအသံုးၿပဳရံုမက၊ gamma rays ကို၊ အသံုးၿပဳရန္လိုအပ္တဲ႔၊ သုေတသနလုပ္ငန္းေတြ၊ medical diagnostic devices ေတြ၊ fluid-density gauges ေတြ၊ air craft fuel gauges ေတြ၊ distance-sensing devices ေတြနဲ႔ ၊ NDT ဆိုတဲ႔ non-destructive testing devices ေတြထဲမွာလည္း၊ ထည္႔သြင္း အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။ ionization smoke detectors ေတြနဲ႔ NDT testing equipments ေတြမွ ထုတ္လြွင္႔တဲ႔ ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ဟာ၊ ေရဒီယိုဓါတ္သတၳိႀကြမွဳ ပမာဏ အနည္းငယ္သာရိွေပမယ္႔၊ radio active material ၿဖစ္တဲ႔အတြက္၊ သတိထားကိုင္တြယ္ရန္ လိုအပ္သလို၊ စြန္႔ၿပစ္ရာမွာလည္း စနစ္တကၽစြန္႔ၿပစ္ရန္၊ လိုအပ္ပါတယ္။
ionization smoke detectors ေတြရဲ႕ကိုယ္ထည္မွာ၊ radioactivity symbol နဲ႔ radioactivity amount ပမာဏအား၊ ေရးသားေဖာ္ၿပထားေလ့ရိွပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳတဲ႔ ionization smoke detectors ေတြထဲမွာ၊ AM 241 ဟာ၊ americium dioxide အေနနဲ႔ ပါဝင္ေနၿပီး၊ အနည္းဆံုး အေလးခၽိန္ ပမာဏအေနနဲ႔ 0.29 micrograms ခန္႔ရိွကာ၊ အနည္းဆံုး radioactivity တနည္းအားၿဖင္႔ ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ထုတ္လြွင္႔မွဳဆိုတဲ႔၊ radiation ပမာဏအေနနဲ႔ 1 µCi ပမာဏခန္႔ရိွပါတယ္။
radio active material နဲ႔ တိုက္ရိုက္မထိေတြ႔ေစရန္၊ လံုေလာက္တဲ႔ safety gear အကာအကြယ္ေတြမပါပဲ၊ ionization smoke detectors ေတြနဲ႔ thickness measurement equipment ကဲ႔သို႔၊ testing equipments ေတြကို၊ ဖြင္႔ႀကည္႔တာေတြ၊ ၿဖဳတ္ႀကည္႔တာေတြ မလုပ္သင္႔သလို၊ စြန္႔ၿပစ္တဲ႔ အခါမွာလည္း၊ ေရထဲသို႔ ၿပစ္ခၽလိုက္တာမၽိဳး ဒါမွမဟုတ္ သေဘ္ာေပါါမွ incinerator ေတြထဲ ထည္႔ၿပီး၊ မီးရိွဳ႕ဖၽက္စီးလိုက္တာမၽိဳးေတြကို မလုပ္သင္႔ေႀကာင္း instruction အၿဖစ္ ညြွန္ႀကားထားေလ့ ရိွပါတယ္။ spare Ionization smoke detectors ေတြကို မွာယူစဥ္ကတည္းက၊ ပါရိွလာတဲ႔အိပ္ထဲမွာ၊ စြန္႔ၿပစ္မယ္႔ detectors ေတြကိုထည္႔ၿပီး၊ ဆိပ္ကမ္းေရာက္တဲ႔အခါ၊ သေဘ္ာကိုယ္စားလွယ္မွ တဆင္႔ စြန္႔ၿပစ္ေစၿခင္း သို႔မဟုတ္ မူလထုတ္လုပ္သူထံ ၿပန္လည္ပို႔ေဆာင္ၿပီး၊ စြန္႔ၿပစ္ေစၿခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္သင္႔ပါတယ္။
'Dual chamber ionization smoke detector' - ionization ဟာ မူလက၊ neutral တနည္းအားၿဖင္႔ positive charge သို႔မဟုတ္ negative charge မေဆာင္တဲ႔၊ air molecules ေတြ သို႔မဟုတ္ atoms ေတြထဲမွ၊ electron ကိုဖယ္ထုတ္လိုက္္ ၿခင္းေႀကာင္႔ ေပါါေပါက္လာတာၿဖစ္ပါတယ္။ electron ကို ဖယ္ထုတ္လိုက္္တဲ႔အခါ၊ molecule သို႔မဟုတ္ atom ဟာ၊ (+) positive charge ဆိုတဲ႔ အမဓါတ္ကို ေဆာင္ၿပီး၊ ဖယ္ထုတ္ၿခင္းခံရတဲ႔ electron ကေတာ႔ ( - ) negative charge ဆိုတဲ႔ အဖိုဓါတ္ကို ေဆာင္ၿခင္းၿဖင္႔၊ air molecules ေတြမွာ၊ ionization ၿဖစ္ေပါါလာပါတယ္။
ပံုမွန္ ironic current ဟာ pico-amp ပမာဏခန္႔သာရိွပါတယ္။ chamber အတြင္းသို႔၊ air molecules ပမာဏမၽားမၽားဝင္ေရာက္တဲ႔အခါ၊ ironic current ပမာဏမၽားမၽား ၿဖစ္ေပါါလာပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ambient temperature အေပါါမူတည္ၿပီး၊ အတက္အကၽအေၿပာင္းအလဲ ရိွနိဳင္ပါတယ္။ chamber အတြင္းသို႔၊ smoke particles ေတြ ဝင္ေရာက္လာတဲ႔အခါ၊ particles ပမာဏအေပါါမူတည္ၿပီး၊ ironic current ပမာဏဟာလည္း ကၽဆင္းသြားမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ionizing ability ကိိုု၊ Linear Energy Transfer (LET) နဲ႔ Quality Factor (QF) အစရိွတဲ႔ characteristics ေတြၿဖင္႔ တိုင္းတာေဖာ္ၿပပါတယ္။
air molecules ေတြထဲမွ၊ electron ကို ဖယ္ထုတ္ရန္အတြက္ Alpha particles ေတြကိုမသံုးပဲ၊ beta particles ေတြကိုလည္း အသံုးၿပဳနိဳင္ပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ အပူေပးၿခင္း heating, Electro-magnetic radiation နည္းလမ္းေတြၿဖစ္တဲ႔ Ultraviolet ray သို႔မဟုတ္ X ray ကို အသံုးခၽၿခင္း အစရိွတဲ႔နည္းလမ္းေတြကိုလည္း၊ အသံုးၿပဳနိဳင္ပါတယ္။ beta particles ေတြကို အသံုးၿပဳတဲ႔အခါ၊ ionizing ability ဟာ alpha particles ေတြကို အသံုးၿပဳၿခင္းေလာက္ မေကာင္းတဲ႔အၿပင္၊ beta particles ေတြေႀကာင္႔ ဆိုးရြားတဲ႔ ကၽမ္းမာေရးထိခိုက္မွဳေတြ ၿဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။
ionization smoke detection system ဟာ 0.01 ~ 0.4 micron ေလာက္အထိေသးငယ္တဲ႔၊ combustion particles ေတြကို၊ detect လုပ္နိဳင္ၿပီး၊ fast burning ဆိုတဲ႔ လၽွင္ၿမန္စြာေလာင္ကၽြမ္းမွဳေတြနဲ႔ flaming fire ဆိုတဲ႔ မီးေတာက္မီးလၽွံၿဖင္႔ ေလာင္ကၽြမ္းမွဳေတြအတြက္၊ အသံုးၿပဳရန္ ပိုမိုသင္႔ေလၽွာ္ပါတယ္။ photo-electric smoke detection system ကေတာ႔၊ 0.4 ~ 10.0 micron ခန္႔၊ အရြယ္အစားရိွတဲ႔၊ combustion particles ေတြကိုသာ၊ detect လုပ္နိဳင္ၿပီး၊ slow burning ဆိုတဲ႔ ေနွးေကြးတဲ႔ေလာင္ကၽြမ္းမွဳေတြနဲ႔ smoldering fire ဆိုတဲ႔ မီးခိုးအလံုးအရင္း ထြက္ေပါါေလာင္ကၽြမ္းမွဳေတြအတြက္၊ အသံုးၿပဳရန္ ပိုမိုသင္႔ေလၽွာ္ပါတယ္။
fast burning နဲ႔ flaming fire ဒါမွမဟုတ္ slow burning နဲ႔ smoldering fire အစရိွတဲ႔ မီးေလာင္မွဳ အမၽိဳးအစားေတြကို၊ ခၽက္ၿခင္းသိနိဳင္ေစရန္၊ detector တခုအတြင္းမွာ ionization smoke detection system နဲ႔ photo-electric smoke detection system တို႔ကိုေပါင္းစပ္အသံုးၿပဳထားတဲ႔၊ combination smoke detectors ေတြအား၊ အသံုးမၽားလာပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ sensitive ၿဖစ္လြန္းတာေႀကာင္႔ သေဘ္ာရဲ႕ engine room မွာတတ္ဆင္အသံုးၿပဳတဲ႔အခါ၊ false alarm ေတြမႀကာခဏ ေပါါေပါက္တတ္ပါတယ္။ သေဘ္ာရဲ႕ engine room မွာ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳရန္ အသင္႔ေလၽွာ္ဆံုး၊ ionization smoke detector ကေတာ႔၊ dual chamber ionization smoke detector အမၽိဳးအစားၿဖစ္ပါတယ္။
dual chamber ionization smoke detector မွာ၊ large hole opening chamber နဲ႔ tinny holes opening chamber ဆိုၿပီး၊ chamber (၂) ခုပါဝင္ကာ၊ large hole opening chamber ကို၊ sensing chamber အၿဖစ္အသံုးၿပဳထားသလို၊ tinny hole opening chamber ကိုေတာ႔ reference chamber အၿဖစ္ အသံုးၿပဳထားပါတယ္။ ambient air ဟာ၊ sensing chamber အတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္မွာၿဖစ္ၿပီး၊ reference chamber ကေတာ႔၊ air molecules ေတြနဲ႔ water vapor ေတြေလာက္သာ ဝင္ေရာက္ေစရန္၊ tinny hole မွတဆင္႔ ဖြင္႔ေပးထားပါတယ္။ tinny hole ဟာ smoke particles ေတြမဝင္နိဳင္ေလာက္ေအာင္၊ ေသးငယ္ပါတယ္။ reference chamber ဟာ၊ ionization current တန္ဘိုးတခု ထုတ္ေပးေနၿပီး၊ current တန္ဘိုးဟာ၊ humidity နဲ႔ barometric pressure ေပါါမူတည္ကာ၊ အတက္အကၽ အနည္းငယ္ ရိွတတ္ပါတယ္။
Fig. Dual chamber ionization smoke detector
sensing chamber အတြင္းသို႔၊ ambient air ဝင္ေရာက္ေနစဥ္မွာရိွတဲ႔ ionization current တန္ဘိုးနဲ႔ reference chamber မွ၊ ionization current တန္ဘိုးတို႔ရဲ႕ ကြာၿခားမွဳဟာ၊ ပမာဏမမၽားတဲ႔အတြက္၊ trigger circuit မွာ၊ activated ၿဖစ္ေပါါၿခင္းမရိွသလို၊ အကယ္၍ smoke particles ေတြ ဒါမွမဟုတ္ combustion products ေတြ၊ sensing chamber အတြင္းကို၊ ဝင္ေရာက္လာတဲ႔အခါမွာ ionization current ကၽဆင္းသြားၿပီး၊ မူလ reference တန္ဘိုးနဲ႔ ကြာၿခားမွဳေႀကာင္႔ trigger circuit မွာ activated ၿဖစ္ေပါါလာပါတယ္။
smoke detectors ေတြမွာ false alarm ေတြၿဖစ္ေပါါတတ္ပါတယ္။ false alarm ေတြၿဖစ္ေပါါရတဲ႔ အဓိကအေႀကာင္းရင္းကေတာ႔ အေႀကာင္းအမၽိဳးမၽိဳးေႀကာင္႔ dust ေတြ၊ steam ေတြ၊ fibers ေတြဟာ detectors အတြင္းသို႔၊ ဝင္ေရာက္ၿခင္းမွ ၿဖစ္ေပါါတတ္သလို၊ non-smoke phenomena ဆိုတဲ႔ မီးခိုးမဟုတ္တဲ႔ အေငြ႔ေတြေႀကာင္႔လည္း၊ ၿဖစ္ေပါါတတ္ပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ false alarm ေတြကဲ႔သို႔ မီးတကယ္ မေလာင္ပဲ ေဆးလိပ္မီးခိုးတို႔၊ ဂေဟေဆာ္ရာမွေပါါေပါက္လာတဲ႔ welding smoke တို႔ေႀကာင္႔ မလိုလားအပ္တဲ႔ nuisance alarm ေတြလည္း ၿဖစ္ေပါါတတ္ပါတယ္။
'Heat detectors' - ေတြကို၊ အမၽိဳးအစားခြဲၿခားႀကည္႔လၽွင္ rate-of-rise detectors ေတြနဲ႔ fixed သို႔မဟုတ္ rate compensated detectors ေတြ ဆိုၿပီး၊ ေတြ႔နိဳင္ပါတယ္။ ROR ဆိုတဲ႔ Rate-of-rise heat detectors ေတြဟာ၊ normal baseline condition မွာရိွေနတဲ႔ ambient temperature မွ၊၊ ရုတ္တရက္ temperature ခၽက္ၿခင္းေၿပာင္းလဲသြားတာနဲ႔၊ trigger circuit အား၊ activated ၿဖစ္ေပါါေစတဲ႔၊ detectors အမၽိဳးအစားေတြၿဖစ္ပါတယ္။ ROR heat detectors ေတြဟာ၊ တမိနစ္မွာ 6.7° to 8.3° C နံွဳး သို႔မဟုတ္ 12° to 15° F နံွဳးခန္႔ လၽွင္ၿမန္တဲ႔ temperature ေၿပာင္းလဲမွဳေတြအေပါါ detect လုပ္နိဳင္ပါတယ္။ temperature ေၿပာင္းလဲမွဳဟာ တမိနစ္မွာ 6.7° to 8.3° C နံွဳးထက္ ပိုလာတဲ႔အခါ၊ trigger circuit အား၊ activated ၿဖစ္ေပါါေစပါတယ္။
Fig. (A) Rate-of-rise heat detector and (B) Rate compensated heat detectors
low energy fire ကဲ႔သို႔ temperature ရုတ္တရက္ သိသိသာသာ ေၿပာင္းလဲမွဳမရိွတဲ႔ မီးေလာင္မွဳေတြအတြက္ ROR ေတြကုိ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳၿခင္းမရိွတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ သေဘ္ာေတြမွာေတာ႔ fast burning နဲ႔ flaming fire လို၊ မီးေလာင္မွဳေတြ ၿဖစ္ေပါါတတ္တဲ႔၊ paint store နဲ႔ chemical store ကဲ႔သို႔ အလံုပိတ္ အခန္းေတြမွာ၊ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
fixed သို႔မဟုတ္ rate compensated heat detectors ေတြကိုေတာ႔၊ hot work area ၿဖစ္တဲ႔၊ သေဘ္ာမွ work shop ကဲ႔သို႔ ေနရာမၽိဳးမွာ၊ တတ္ဆင္အသံုးၿပဳေလ့ ရိွပါတယ္။ eutectic alloy ဆိုတဲ႔ heat sensitive element metal ကို၊ sensor အၿဖစ္အသံုးၿပဳထားၿပီး၊ မီးေလာင္မွဳေႀကာင္႔ ေပါါေပါက္လာတဲ႔၊ အပူရိွန္ဟာ မူလသတ္မွတ္ထားတဲ႔၊ temperature setting တခုသို႔ ေရာက္ရိွသြားတဲ႔အခါ၊ trigger circuit အား၊ activated ၿဖစ္ေပါါေစပါတယ္။ heat detectors ေတြမွာ၊ alarm activated temperature setting ကို၊ 58° C သို႔မဟုတ္ 136.4°F နဲ႔ တခၽိဳ႕ Heat detectors ေတြမွာေတာ႔ 47° C သို႔မဟုတ္ 117° F ခန္႔ ခၽိန္ညိွထားေလ့ရိွပါတယ္။
'Flame detectors' - အုပ္စုမွာ ultraviolet (UV) sensitive sensor န႔ဲ infrared (IR) sensitive sensor ဆိုၿပီး၊ အသံုးမၽားတဲ႔ detectors အမၽိဳးအစား (၂) ခုကို ေတြ႔ရပါတယ္။ မီးေလာင္မွဳေႀကာင္႔ေပါါေပါက္လာတဲ႔ flame အား၊ detect လုပ္ရာမွာ၊ combustible material အမၽိဳးအစားအေပါါ မူတည္ၿပီး၊ detectors ေတြကို ေရြးခၽယ္တတ္ဆင္ရန္လိုအပ္ပါတယ္။ အကယ္၍မီးေလာင္တဲ႔ combustible material ဟာ၊ flame ေတြသာမက smoke ကိုပါ ထုတ္ေပးမယ္႔ materiel အမၽိဳးအစားၿဖစ္ခဲ႔လၽွင္၊ ultraviolet (UV) sensitive type flame detectors ေတြကို တတ္ဆင္အသံုးၿပဳရန္၊ မသင္႔ေလၽွာ္သလို၊ smoke particles ေတြေႀကာင္႔၊ light scattering ေတြေပါါေပါက္လာၿပီး၊ UV ray အား၊ block အေနနဲ႔ ပိတ္ဆို႔သြားေစတတ္ပါတယ္။
Fig. Infrared (IR) Sensitive type flame detector
သေဘ္ာမွ boiler နဲ႔ incinerator ေတြဟာ၊ abnormal condition အေၿခအေနေတြမွာ၊ neck flame ေတြေပါါေပါက္တတ္တဲ႔အတြက္၊ infrared flame detectors ေတြကို အသံုးၿပဳႀကသလို၊ oil burning unit area ေတြၿဖစ္တဲ႔ purifier space နဲ႔ oil heater area ေတြမွာလည္း၊ infrared flame detectors ေတြကိုသာ တတ္ဆင္ အသံုးၿပဳႀကပါတယ္။
'SOLAS regulation and Fire Detection System' - 'SOLAS regulation Chapter II-2, Construction - Fire protection, detection, extinction, Regulation 7. 5. 1' မွာေတာ႔၊ accommodation spaces ေတြနဲ႔ ပက္သက္ၿပီး၊ stair ways, corridors နဲ႔ escape routes ေနရာေတြမွာ၊ smoke detectors ေတြကို တတ္ဆင္ရမယ္လို႔ ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
ဒါ႔အၿပင္ Regulation 7.5.2,. 7.5.3, 5.4, နဲ႔ Regulation 6 မွာလည္း၊ သေဘ္ာအမၽိဳးအစားအလိုက္၊ တတ္ဆင္ရမယ္႔ ေနရာေတြကို၊ ေဖာ္ၿပထားသလို၊ Regulation 7 မွာေတာ႔၊ Manually operated call points ေတြကို၊ တခုနဲ႔ တခု မီတာ (၂၀) အကြာအေဝးထက္ မပိုပဲ၊ တတ္ဆင္ရမယ္လို႔ ေယဘုယၽ သေဘာမၽိဳး ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
သေဘ္ာေပါါမွ Fire Detection နဲ႔ Fire Protection အေႀကာင္းကို ေၿပာမယ္ဆိုလၽွင္၊ အေကာင္းဆံုး ကိုးကားစရာကေတာ႔ FSS Code လို႔ေခါါတဲ႔၊ International Code for Fire Safety Systems ပဲၿဖစ္ပါတယ္။ FSS Code ဟာ၊ IMO ရဲ႕ SOLAS Regulation, Chapter II-2, 1974 Convention ရဲ႕ Fire safety system & equipment required အရ၊ MSC လို႔ေခါါတဲ႔ Marine Safety Committee မွ၊ ၿပဌာန္းခဲ႔တာၿဖစ္ပါတယ္။
FSS Code ရဲ႕ Chapter 9 - Fixed fire detection and fire alarm system ရဲ႕ Regulation.2, Engineering specifications, Sub-title 2. 2
မွာ Fire detection system အတြက္၊ normal power supply ေရာ၊ emergency
power supply ကိုပါ သီးသန္႔ဆက္သြယ္ အသံုးၿပဳရမယ္လို႔ ၿပဌာန္းထားပါတယ္။ Sub title 2. 3 မွာေတာ႔ detectors ေတြနဲ႔ ပက္သက္တဲ႔ component requirements အပိုင္းကို၊ ေဖာ္ၿပ ထားပါတယ္။
Sub title 2. 3. 1. 2
မွာတတ္ဆင္အသံုးၿပဳမယ္႔ smoke detectors ေတြဟာ၊ မီးေလာင္တဲ႔အခါ smoke
density 12.5 % obstruction per meter ထက္ မေကၽာ္ခင္မွာ activited
ၿဖစ္ရမယ္လို႔၊ သတ္မွတ္ထားသလို၊ Sub title 2. 3. 1. 3 မွာ heat detectors ေတြနဲ႔ ပက္သက္တဲ႔ အပိုင္းအား၊ ၿပဌာန္းထားပါတယ္။ ROR heat detectors ေတြဟာ၊ 1 Deg. C per minutes နံွဳးထက္ မပိုတဲ႔
temperature ေၿပာင္းလဲမွဳေတြ ကို detect လုပ္နိဳင္ရမွာၿဖစ္သလို၊ rate
compensated heat detectors ေတြကေတာ႔ မီးေလာင္တဲ႔အခါ၊ ambient temperature
ဟာ၊ 54 °C မေရာက္ခင္ တနည္းအားၿဖင္႔ alarm activated temperature ဟာ၊ 54 °C
ရယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။
Sub title 2.4.2.2 မွာ Position of detectors ဆိုၿပီး၊ maximum floor area အေနနဲ႔ smoke detector ေတြကို၊ (၃၇) စတုရန္းမီတာ ဧရိယာတိုင္းမွာ တလံုးကၽစီ တတ္ဆင္ရန္န႔ဲ heat detector ေတြကိုေတာ႔ (၇၄) စတုရန္းမီတာဧရိယာတိုင္းမွာ၊ တလံုးကၽစီတတ္ဆင္ရန္၊ ၿပဌာန္းထားၿပီး maximum distance အကြာအေဝးအေနနဲ႔ smoke detector ေတြကို၊ တလံုးနဲ႔ တလံုး (၉) မီတာထက္ မပိုတဲ႔အကြာအေဝးန႔ဲ heat detector ေတြကိုေတာ႔၊ (၁၁) မီတာထက္ မပိုတဲ႔အကြာအေဝးမွာ၊ တတ္ဆင္ရန္ ၿပဌာန္းထားပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ maximum distance away from bulkheads ဆိုၿပီး၊ smoke detector ေတြကို နံရံနဲ႔ အမၽားဆံုး (၄) မီတာခြဲ အကြာအေဝးနဲ႔ head detectors ေတြကို နံရံနဲ႔ အမၽားဆံုး (၅) မီတာခြဲ အကြာအေဝးေနရာေတြမွာသာ၊ တတ္ဆင္ရန္လည္း ၿပဌာန္းထားပါတယ္။
Fire detection & Prevention System ကို၊ Safety Equipments အၿဖစ္သတ္မွတ္ထားတဲ႔အတြက္၊ International Convention For the Safety Of Life At Sea, 1974 as modified by Protocol of 1988 အရ၊ Classification Societies ေတြမွ ထုတ္ေပးရတဲ႔၊ သက္ေသခံ statutory certificate လက္မွတ္ၿဖစ္တဲ႔ Safety Equipment Certificate နဲ႔ အကၽံဳးဝင္ပါတယ္။
Safety Equipment Certificate ေနာက္ဆက္တြဲ၊ Form "E" ဆိုတဲ႔ Classed approved Safety Equipment Check List စာရင္းမွာ၊ ထည္႔သြင္း ေရးသားေဖာ္ၿပထားသလို Safety Equipment Survey တိုင္းမွာ စစ္ေဆးေလ့ရိွပါတယ္။ SOLAS Chapter II-2, Part E - Operational requirements အပိုင္းမွ၊ Regulation 14 - Operational readiness and maintenance ရဲ႕၊ Regulation 14.1.1 မွာ fire protection systems ေတြနဲ႔ fire-fighting systems/ fire protection systems ေတြကို၊ ၿပဳၿပင္ ထိမ္းသိမ္းၿခင္း ေဆာင္ရြက္ရန္နဲ႔ အခၽိန္မေရြးအသင္႔သံုးနိဳင္တဲ႔ အေၿခအေနမွာ ရိွေနေစရန္၊ ေဆာင္ရြက္ထားဖို႔ၿပဌာန္းထားသလို၊ Regulation 14.1.2 မွာေတာ႔၊ ပံုမွန္ စစ္ေဆးၿခင္းေဆာင္ရြက္ရန္ ၿပဌာန္းထားပါတယ္။
ဒါ႔အၿပင္ IMO မွၿပဌာန္းထားတဲ႔ International Safety Management ISM Code အရ၊ Critical Equipment အၿဖစ္လည္း သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ Critical Equipment ၿဖစ္တဲ႔အတြက္၊ ISM Audit နဲ႔လည္း၊ အကၽံဳးဝင္ၿပီး၊ SMM ဆိုတဲ႔ Safety Management Manual မွာၿပဌာန္းထားတဲ႔အတိုင္း၊ Fire detection & Prevention System ေတြကို၊ ပံုမွန္စစ္ေဆးၿခင္း၊ ၿပဳၿပင္ ထိမ္းသိမ္းၿခင္း၊ အစရိွတဲ႔ regular inspection & maintenance ေတြကို၊ ေဆာင္ရြက္ၿခင္း ရိွမရိွ၊ စစ္ေဆးေလ့ရိွပါတယ္။
Reference and image credit to : http://extension.missouri.edu., http://www.firetronics.com.sg.,
http://www.sas.or., SOLAS Regulation., FSS Code - International Code for Fire Safety Systems., http://www.googlelunarxprize.org, www.element-collection.com
Remark : All publications and images herein this website are for use of educational purpose only. The owner of this web site is not responsible for the consequences in case of violation to copyright, trademark, patent or other intellectual property rights of any third party.
Remark : All publications and images herein this website are for use of educational purpose only. The owner of this web site is not responsible for the consequences in case of violation to copyright, trademark, patent or other intellectual property rights of any third party.
No comments:
Post a Comment