မၽိဳးရိုးဗီဇနဲ႔ သေနၶေၿပာင္းၿခင္း heredity and mutation

"ၿမန္မာအင္ဂၽင္နီယာဖိုရမ္" ရဲ႕ မ်ဳိးရုိးဗီဇအင္ဂ်င္နီယာပညာ ဘာသာရပ္မွ၊ 'ငုတ္ဗီဇ' ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ၊ ေရးၿဖစ္ခဲ႔တဲ႔ post ကိုၿပန္လည္ ကူးယူေဖာ္ၿပလိုက္ပါတယ္။

'ငုတ္ဗီဇ' ဆိုတဲ႔  'recessive gene' နဲ႔ ပက္သက္ၿပီး၊ မ်ဳိးရုိးဗီဇအင္ဂ်င္နီယာ genetic engineering ပညာရပ္နယ္ပယ္ဖက္မွမဟုတ္ပဲ၊ evolutionary biology ဆင္႔ကဲေၿပာင္းလဲမွဳဇီဝေဗဒနဲ႔ cognitive psychology သိၿခင္းဆိုင္ရာ စိတ္ပညာတို႔ကို၊ ေပါင္းစပ္ထားတဲ႔ လူမွဳေရးသိပၸံ social science ပညာရပ္ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွ၊ 'ဆင္႔ကဲေၿပာင္းလဲမွဳ စိတ္ပညာ' ဆိုတဲ႔ evolutionary psychology ပညာရပ္နယ္ပယ္ အၿမင္နဲ႔ ေဆြးေနြး ႀကည္႔ပါဦးမယ္။ ရုပ္ႀကြင္း fossils နဲ႔ ဇီဝသက္ရိွ organic compounds ပညာရွင္ palaeontologist တဦးၿဖစ္သူ 'Stephen Jay Gould' ကေတာ႔ ဆင္႔ကဲေၿပာင္းလဲမွဳ စိတ္ပညာဟာ၊ ထင္ေႀကးနဲ႔ ေကာလ ဟာလေတြကို၊ မွန္မမွန္ စစ္ေဆးၿခင္းမရိွပဲ လိုရာဆြဲယူကာ လက္ခံထားတဲ႔ ပညာရပ္ရယ္လို႔၊ ေၿပာဖူးပါတယ္။ ဒီ post ကိုလည္း၊ လိုရာ ဆြဲယူၿပီးေရးထားတဲ႔ post အၿဖစ္ယူဆကာ၊ ဖတ္ႀကပါလို႔ ႀကိဳတင္ေတာင္းပန္ပါရေစ။

Fig. Gene

မၽိဳးရိုးဗီဇနဲ႔ သေနၶေၿပာင္းၿခင္း heredity and mutation တို႔ေႀကာင္႔ ဆင္႔ကဲေၿပာင္းလဲမွဳ revolution ၿဖစ္ေပါါလာရပါတယ္။ မၽိဳးေစ႔ သို႔မဟုတ္ ဗီဇဆိုတဲ႔ gene ဟာ၊ cell ထဲမွာရိွေနၿပီး၊ ပံုစံတူေစရန္ ညြွန္ႀကားေပးတဲ႔ အရာတခုၿဖစ္ပါတယ္။ molecular unit ၿဖစ္တဲ႔ gene ဟာ မၽိဳးရိုးဗီဇ heredity ကို ၿဖစ္ေပါါေစတဲ႔ သက္ရိွဇီဝခနၥာအဖြဲ႔အစည္း living organism လည္းၿဖစ္ပါတယ္။ DNA လို႔ေခါါတဲ႔ gene ရဲ႕ ညြွန္ႀကားခၽက္အရ ဆဲလ္ cell မွ ပရိုတိန္း protein ေတြကိုထုတ္ေပးပါတယ္။ gene ဟာ ဆံပင္အညိဳ၊ ဆံပင္အနက္၊ မၽက္လံုးအၿပာ၊ မၽက္လံုးအနက္၊ အသားအၿဖဴ၊ အသားအညိဳနဲ႔ အရပ္၊ အတို အရွည္ အပါအဝင္၊ စိတ္ေနစိတ္ထားေတြကို ညြွန္ႀကားေပးတဲ႔ အရာၿဖစ္ပါတယ္။ သားသမီးေတြ မိဘနဲ႔ တူရတာကေတာ႔၊ မိဘထံမွ မၽိဳးေစ႔ သို႔မဟုတ္ ဗီဇဆိုတဲ႔ gene ကိုလက္ခံရရိွၿခင္းေႀကာင္႔ၿဖစ္ၿပီး၊ heredity ဆိုတဲ႔ 'မၽိဳးရိုးဇာတိလက္ခံရရိွၿခင္း' လည္းၿဖစ္ပါတယ္။

DNA လို႔ေခါါတဲ႔ gene ဆိုတဲ႔ မၽိဳးေစ႔ေတြဟာ ကန္ထဲမွာရိွေနသလို အလားသ႑န္တူၿပီး၊ လူရဲ႕ မၽိဳးေစ႔ေတြဟာ လူမၽိဳးေစ႔ကန္၊ ဆင္ရဲ႕မၽိဳးေစ႔ေတြဟာ ဆင္မၽိဳးေစ႔ကန္နဲ႔ လိပ္ရဲ႕ မၽိဳးေစ႔ေတြဟာ လိပ္မၽိဳးေစ႔ ကန္မွာ ရိွေနတယ္လို႔ ဥပမာေပးပါရေစ။ လူမၽိဳးေစ႔ကန္ထဲမွာ လူရဲ႕ပံုသ႑န္၊ အရြယ္အစားအစရိွတာေတြကို ၿဖစ္ေပါါေစတဲ႔ လူရဲ႕ မၽိဳးေစ႔ေတြရိွသလို၊ ဆင္နဲ႔လိပ္တို႔ရဲ႕ လူမၽိဳးေစ႔ကန္ေတြထဲမွာလည္း၊ ဆင္နဲ႔ လိပ္တို႔ရဲ႕ ပံုသ႑န္၊ အရြယ္အစား အစရိွတာေတြကို ၿဖစ္ေပါါေစတဲ႔ မၽိဳးေစ႔ေတြရိွပါတယ္။

မၽိဳးေစ႔ကန္အတြင္း၊ တူညီတဲ႔မၽိဳးေစ႔ေတြရိွေနေပမယ္႔ မၽိဳးေစ႔ တခုတေလ သို႔မဟုတ္ အခၽိဳ႕ဟာ ကြဲၿပား ၿခားနားေနရာမွ၊ သေနၶေၿပာင္းၿခင္း mutation ၿဖစ္ေပါါလာရပါတယ္။ တနည္းအားၿဖင္႔ cell တခုထဲ အတြင္းမွာ ရိွေနတဲ႔ မၽိဳးေစ႔ကိုယ္တိုင္ေၿပာင္းလဲသြားၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ အရပ္ရွည္ေစရန္ၿပဳလုပ္ေပးမယ္႔ မၽိဳးေစ႔မွ၊ လက္ေခၽာင္းတေခၽာင္း ပိုထြက္လာေစရန္ ၿပဳလုပ္ေပးလိုက္ၿခင္းဟာ သေနၶေၿပာင္းၿခင္းၿဖစ္သလို၊ cell အသစ္ ၿဖစ္ေပါါလာၿခင္းလည္း ၿဖစ္ပါတယ္။ သေနၶေၿပာင္းၿခင္းအမၽားစုဟာ အနၱရာယ္ ၿဖစ္ေစတတ္ပါတယ္။ သေနၶေၿပာင္းၿခင္းမွေပါါေပါက္လာတဲ႔ မၽိဳးေစ႔အသစ္ဟာ ရွင္သန္မွဳနဲ႔ မၽိဳးပြားမွဳကို အားမေပးလၽွင္ ႀကာႀကာမခံသလို၊ ရွင္သန္မွဳနဲ႔ မၽိဳးပြားမွဳအားေကာင္းတဲ႔အခါ အၿခားမၽိဳးေစ႔ေတြကိုပါ၊ ကူးစက္ၿပန္႔နံွ႕သြားၿပီး၊ မၽိဳးေစ႔ကန္အတြင္းမွာ မၽိဳးေစ႔အသစ္ေတြကိုထပ္မံေပါါေပါက္ေစပါတယ္။

သက္ရိွသတၲဝါေတြမွာ မၽိဳးေစ႔အသစ္ေတြထပ္မံေပါါၿပီး၊ cell အသစ္ေတြေပါါေပါက္ရာမွတဆင္႔ ဆင္႔ကဲေၿပာင္းလဲမွဳ revolution ၿဖစ္ေပါါလာရပါတယ္။ ၿဗိတိသၽွလူမၽိဳး evolutionary biologist ဆင္႔ကဲေၿပာင္းလဲမွဳ ဇီဝေဗဒပညာရွင္ ဝီလၽွံေဒါါလ္နယ္ဟယ္လ္မင္တန္ 'W.D Hamilton' က ဆင္႔ကဲေၿပာင္းလဲမွဳ ၿဖစ္စဥ္မွာ ဖြဲ႔စည္းပံုဟာအဓိကမဟုတ္ပဲ၊ သက္ဆိုင္ရာမၽိဳးေစ႔ကသာ အဓိက ကၽတယ္လို႔ (၁၉၆၄) ခုနွစ္ေလာက္တုန္းက၊ ေၿပာခဲ႔ပါတယ္။ W.D Hamilton ရဲ႕ Hamilton's rule နိယာမအေႀကာင္းကိုလည္း၊ ထည္႔ေၿပာပါဦးမယ္။

ေဆြမၽိဳးနီးစပ္သူေတြမွာ၊ တူညီတဲ႔မၽိဳးေစ႔ေတြရိွႀကၿပီး၊ ေသြးသားေတာ္စပ္သူေတြကို ကူညီၿခင္းဟာ တူညီတဲ႔မၽိဳးေစ႔ေတြ အၿခင္းၿခင္း အညီေပးၿခင္းၿဖစ္သလို၊ မိမိရဲ႕ ကိုယ္ပြားေတြကို ကူညီၿခင္းၿဖစ္တယ္လို႔ 'ပါေမာကၡ Richard Dawkins' ကဆိုခဲ႔ပါတယ္။ ေဆြမၽိဳးေတာ္စပ္မွဳပမာဏ coefficient of relatedness ကို 'r' ဆိုတဲ႔ တိုင္းတာမွဳ ကိန္းနဲ႔ တြက္ခၽက္နိဳင္ပါတယ္။ အေမရိကန္လူမၽိဳး geneticist မၽိဳးရိုးဗီဇပညာရွင္ 'Sewall Wright' က၊ coefficient of relatedness ကို ပထမဒီဂရီေဆြမၽိဳး၊ ဒုတိယဒီဂရီေဆြမၽိဳးနဲ႔ တတိယဒီဂရီေဆြမၽိဳးဆိုၿပီး၊ ပိုင္းၿခားကာ၊ 'r' တန္ဘိုးကို တိုင္းတာၿပခဲ႔ပါတယ္။ 

ပထမဒီဂရီေဆြမၽိဳးအုပ္စုမွာ မိဘနဲ႔ သားသမီးတို႔ပါဝင္ၿပီး၊ 'r' တန္ဖိုး အေနနဲ႔ (၅၀) % ရိွပါတယ္။ ဒုတိယဒီဂရီေဆြမၽိဳးအုပ္စုမွာေတာ႔ အဘိုး၊ အဘြား၊ ဘႀကီး၊ ႀကီးေဒါါ၊ ဦးေလး၊ အေဒါါ၊ တူ၊ တူမတို႔ ပါဝင္ကာ၊ 'r' တန္ဖိုးအေနနဲ႔ (၂၅) % ရိွပါတယ္။ တတိယဒီဂရီေဆြမၽိဳး အုပ္စုမွာေတာ႔ တစ္ဝမ္းကြဲေတြ ပါဝင္ၿပီး၊ 'r' တန္ဖိုးအေနနဲ႔ (၁၂. ၅) % ရိွပါတယ္။ ေသြးသားေတာ္စပ္သူေတြအၿခင္းၿခင္း၊ အၿပန္အလွန္အကၽိဳးကို မေမၽွာ္ကိုးပဲ၊ ကူညီေစာင္႔ေရွာက္ၿခင္း ၿဖစ္ေပါါေစရန္၊ ေဆြမၽိဳးေတာ္စပ္မွဳပမာဏ coefficient of relatedness 'r' ဟာ ေကာင္းကၽိဳးတန္ဖိုးအခၽိဳး cost - benefit ratio ဆိုတဲ႔ c/ b တန္ဖိုးထက္ ေကၽာ္လြန္ရမယ္လို႔၊ "r > c/ b" ဆိုၿပီး Hamilton's rule နိယာမကဆိုပါတယ္။

'ငုတ္ဗီဇ' ဟာ ေဆြမၽိဳးနီးစပ္သူေတြရဲ႕၊ တူညီတဲ႔မၽိဳးေစ႔ေတြမွတဆင္႔ သေနၶေၿပာင္းၿခင္း heredity မွေပါါေပါက္လာတဲ႔ မၽိဳးေစ႔အသစ္ၿဖစ္ပါတယ္။ သေနၶေၿပာင္းၿခင္းမွေပါါေပါက္လာတဲ႔ မၽိဳးေစ႔အသစ္ဟာ မၽိဳးေစ႔ကန္အတြင္းမွာ cell အသစ္ကို ၿဖစ္ေပါါေစၿခင္းမရိွပဲ၊ ပုန္းကြယ္ေနတတ္ပါတယ္။ တခၽိန္ခၽိန္မွာ မၽိဳးရိုးဇာတိကို လက္ခံရရိွသူရဲ႕ မၽိဳးေစ႔ကန္အတြင္းမွာ ငုတ္ဗီဇ ဆိုတဲ႔ recessive gene ေႀကာင္႔၊ cell အသစ္ ၿဖစ္ေပါါလာတတ္သလို၊ ေနာက္တခါမွာေတာ႔ ငုတ္ဗီဇ အေနနဲ႔ ၿပန္လည္ ပုန္းကြယ္ေနတတ္ပါတယ္။ 

Reference and image credit to : ေဒါက္တာခင္ေမာင္ဝင္း၊ အီေဗာ္လူးရွင္းစိတ္ပညာ၊ မံုေရြး စာအုပ္တိုက္၊ ေအာက္တိုဘာ၊ (၂၀၁၀) ခုနွစ္။ Pearson H (2006). "Genetics: what is a gene?". Nature 441 (7092): 398–401,. The Evolution of Desire : Strategies of Human Mating, by David Buss, 1994., Gene

Remark : All publications and images herein this website are for use of educational purpose only. The owner of this web site is not responsible for the consequences in case of violation to copyright, trademark, patent or other intellectual property rights of any third party.